Twee belangrijkste vragen van de 21e eeuw.
Aflevering
TechMens van Tegenlicht.
Op 14 oktober 2013 werd via NPO/VPRO de aflevering
TechMens uitgezonden met als Intro:
Nieuwe technologie
geeft ons de mogelijkheid om ons leven in elk detail vast te leggen, waardoor
het virtuele en reële door elkaar heen gaan lopen. Wordt de mens steeds meer
een machine?
Google Glass is de
nieuwe smartphone-met-camera-op-het-netvlies, die luistert naar gesproken commando’s
en een permanente, visuele laag toevoegt aan de realiteit. Het is slechts het
topje van de ijsberg. Een nieuwe generatie van alom aanwezige camera’s kruipt
het alledaagse leven binnen en knaagt aan onze perceptie van de werkelijkheid.
Wat is de invloed van deze oprukkende technologie op de menselijke ervaring, op
gevoelens en herinneringen, op onze verhouding tot elkaar? Waar eindigt
die opmars van technologie richting ons lichaam? Zal intelligente technologie
steeds meer van onze taken overnemen? Of worden wij zelf machines?
Nieuwe technologie
geeft ons de mogelijkheid om iedere seconde van ons leven zelf vast te leggen
en op te slaan voor
de eeuwigheid. De nieuwe generatie computergestuurde mini-camera's wordt op het
lichaam gedragen, maakt ieder drie seconden automatisch een foto en kan niet
worden uitgezet. ‘Lifelogging’ noemen de techno-optimisten deze vorm van archivering
van het eigen bestaan. Het perfecte visuele geheugen ligt binnen handbereik en
wordt bovendien geleverd met zoekfunctie. Als oma er straks niet meer is,
kunnen we via ons lifelog gewoon terug in de tijd om haar tevoorschijn te
halen.
Technologie is menselijk
en de mens verandert mee met de technologie. Nu al klagen veel ouders dat hun
kinderen voortdurend in beeldschermen verzonken zijn en voor de wereld buiten
het scherm maar moeilijk aandacht kunnen opbrengen. Wat betekent het als die
beeldschermen straks onderdeel worden van het eigen lichaam? En als van al onze
ervaringen ook een tweede video versie beschikbaar is? Wordt het beeld van de
werkelijkheid dan langzamerhand echter dan die werkelijkheid zelf ? Of is het
zelfs zinloos om het onderscheid nog langer te maken?
De digitale opslag
van video wordt steeds goedkoper en wetgeving loopt altijd achter op de ontwikkeling
van nieuwe technologie. Terwijl nieuwe medicijnen eindeloos getest worden
voordat ze op de markt komen, geldt voor de technologie buiten het lichaam geen
beperking en kunnen we alleen gaandeweg ontdekken wat de gevolgen zijn.
Een centrale vraag tijdens het programma was: “Wordt de
mens door technologie vervangen?”
Een vraag die, sinds de voor het publiek zichtbare
technologische ontwikkelingen, wel vaker is gesteld.
Voor een groot gedeelte wel, bedacht ik me. Als het gaat
over vervangingen.
De vraag of de mens steeds meer een machine wordt vind ik echter wat dramatisch gesteld.
Tenslotte zijn we anno 2013 best gelukkig met de mogelijkheden van inplanteerbare
hoortoestellen en hartpacemakers en tenslotte kunnen we ook onze grenzen stellen.
Uiteraard zijn bovengenoemde middelen bedoeld voor kwaliteit
van leven. Iets wat toch van een andere orde is dan Google Glass of Lifelogging
menen sommigen. Vergist u zich echter niet. Medische toepassingen van deze
technologieën hebben zich al aangediend.
Wat betekenen die
technologische ontwikkelingen eigenlijk voor ons?
Moeten we bang zijn? Bezorgd zijn? Kop in het zand
steken? Badinerend benaderen, negeren of
omarmen?
Enkele gepubliceerde reacties op twitter:
Dit was de meest verontrustende uitzending van Tegenlicht die ik ooit
heb gezien.
Die 'Heerlijke Nieuwe Wereld' die die techneuten schetsen in #Tegenlicht klinkt
voor mij als een totaal horror scenario
Digitale mensen die niet doodgaan maar geherprogrammeerd worden, nou
moe laat mij maar gewoon doodgaan #tegenlicht
Of het nu te snel gaat of niet,
de futuristische ontwikkelingen zijn al snel weer achterhaald, als we de
reacties op twitter moeten geloven.
Over 50 jaar is deze #tegenlicht briljant
verouderd en geeft-ie een prachtig beeld van Leven in 2013.
Soms gaat de wereld zo sloom. Waarom stellen mensen in 2013 nog steeds
die vragen over digitalisering. Let's move on baby #tegenlicht
En wat betekenen de ontwikkelingen voor het onderwijs?
Gepubliceerde tweet van Claire Boonstra, oprichter van Operation
Education, beweging en platform voor vernieuwing van het onderwijs:
“Experiment: alle twitter reacties #tegenlicht nu vastleggen en over 5 jaar
teruglezen incl. vragen hoe twitteraars inmiddels #glass gebruiken”.
Tja….het zal wel “uit de context zijn gehaald”.
Zelf denk ik dat de geschetste technologische
ontwikkelingen bij de voordeur staan te trappelen om door en voor het grote
publiek gebruikt te worden.
Voor sommige toepassingen zal het nog te vroeg zijn en
van weer andere applicaties die op stapel staan hebben we nog geen notie van.
En het zal allemaal ongelooflijk het onderwijs raken!
Het tijdperk van het zwarte schoolbord
is voorbij, die van het whiteboard bijna en de middelen, de tools van nu staan gereed om
ingevoerd te worden. Tenminste als voldaan wordt aan de randvoorwaarden met deskundig,
vakkundig personeel.
Een onomkeerbare evolutie!
Een groot deel van de onderwijs is zich aan het opmaken
om tegemoet te komen aan de nieuwe banen die het allemaal op zal leveren door te
experimenteren met nieuwe en andere (organisatie)vormen van leren en hoe daar
leiding aan te geven.
Er wordt gebraind hoe we dienen om te gaan met
ontwikkelingsgericht spel en spelen in deze zo andere wereld dan die van de
industriële revolutie.
Men denkt na en zet stappen als het gaat over bijvoorbeeld
duurzaamheid en mondiaal burgerschap. We
willen komen tot gezamenlijk en collaboratieve oplossingen in netwerken. Op
basis van ICT en Social Media- mogelijkheden.
Dit alles vergt op zijn minst meer, maar zeker andere en
specifiekere content en vaardigheden.
Vele onderwijsmensen zijn er druk mee. Met
de skills van de 21e eeuw.
Het wordt beseft dat er ook andere content en het anders omgaan
met die content is vereist met meer en specifiekere skills dan die we tot nu toe gewend
zijn. Zoals samenwerken en collaborative werken, kritisch- en creatief denken,
ICT/Social Media vaardigheden, flexibiliteit en aanpasbaarheid. http://sco.lt/5rcWhd
En wat is de betekenis van dit alles voor ons als mensen?
Voor ons mens-zijn?
Twee belangrijkste vragen van de 21e eeuw die ik
me stel.
Terug naar het begin.
Als de technologie zoveel van ons overneemt wat betekent
dat dan voor ons mensen, voor ons mens-zijn?
Ik denk dat we in een wereld waarin technologie inderdaad
steeds meer overneemt twee van de meest essentiële vragen voor opvoeding en
onderwijs van ongelooflijk belang worden.
Twee essentiële vragen met toeleiding
naar bijbehorend gedrag, houding, Zijn.
Dus,
Welke waarden zijn voor ons als mensen van belang om met
elkaar om te gaan, onszelf te ontwikkelen in een wereld die steeds meer door
technologie wordt overgenomen? Hoe dien je te zijn om voor jezelf en de ander
van betekenis te zijn?
Waarden zoals vertrouwen, integriteit, ethisch besef met de daarbij horende attituden, houding zullen van
steeds grotere importantie worden.
En,
Welke zin geven we aan ons zelf, aan ons leven in een
wereld die steeds meer door de technologie wordt overgenomen? Wie zijn we dan?
Welke levensopdracht heeft ieder van ons daarin te vervullen?
Twee vragen die in mijn optiek een prominente plaats in opvoeding
en onderwijs moeten vervullen. Inderdaad, niet gaan vervullen maar “moeten
vervullen” en ook het dwingende “nu” wil ik gebruiken in het besef dat waarden gedreven onderwijs, identiteit en zingeving
een wezenlijk onderdeel van opvoeding, leren en onderwijs van de 21e eeuw is.
Niet nieuw en spectaculair. Met name voor het onderwijs geen onbekende onderwerpen.
Wel
zijn ze in zijn algemeenheid wat uit het oog verloren door al die
technologische ontwikkelingen en noodzakelijke skills voor in de 21e
eeuw.
Gelukkig kunnen we echter ook backward denken en weten en
niet enkel forward…
Het zal u duidelijk zijn. Ik houd van technologische
vooruitgang en de activiteiten die daarbij horen maar pleit tegelijkertijd voor
de essentiële opdracht voor opvoeding en onderwijs in de 21e eeuw: aandacht
voor waardengedreven en zingevend
handelen en denken! Zijn!
Ik put daarbij inspiratie uit het geheel van het
werkconcept Critical Skills waarbij het gaat om kennis, vaardigheden, inzichten
EN waarden en attitude in samenhang met de uitgangspunten van de menselijke
ontwikkeling , maatschappij en de school zoals dat op de website is
geformuleerd bij Fundament van Stichting
Essentieel Leren.
Ik heb wat te doen. Ik heb een opdracht…
Els Snels
Initiatiefnemer Stichting Essentieel Leren
en Werkconcept Critical Skills NL
Lid van Bestuur en Stuurgroep
W: www.essentieelleren.nl
W: www.criticalskills.nl
E: e.snels@home.nl
T: @ElsSnels
Literatuur en Achtergrondinformatie
Intieme Technologie: http://sco.lt/6MDeNN
Met dank aan Anita Kuppens @anitakuppens: Cyborg Manifesto, Donna Haraway http://sco.lt/7zgzOT
Influance technology on our mind: http://sco.lt/6MDeNN